در مسير حرکت امام حسين (ع) از مدينه تا کربلا اتفاقات و حوادث قابل تأمل و شگفتي رخ داد و حضرت در مقابله و مواجهه با هر کدام با تأسي و استفاده از قرآن حرکت خود را قاطعانه و محکم پيش مي بردند.
در مدينه هنگامي که مروان نماينده يزيد مأمور شده بود تا از امام حسين (ع) هر طور که شده بيعت بگيرد اما رو به مروان کرد و فرمود: واي بر تو، تو پليدي در حالي که ما خانواده اي هستيم که خدا در مقام و منزلت ما فرموده: «انما يريد الله ليذهب عنکم الرجس اهل البيت و يطهرکم تطهيرا» و پس از آن از بيعت با يزيد ممانعت کردند و به سوي مکه حرکت نمودند.
هنگام خروج از مدينه نيز اين آيه را تلاوت فرمودند که «فنخرج منها خائفا يترقب قال رب نجني من القوم الظالمين». (15) اين آيه را خداوند از قول موسي (ع) مي فرمايد که هنگامي که از ترس فرعون به سوي مدين مي رفت، گفت: پروردگارا مرا از قوم ستمکار نجات بده.
آنگاه که امام حسين (ع) به سوي مکه رهسپار شدند گروه هايي از جنيان و فرشتگان براي ياري آن حضرت حاضر شدند اما امام اين آيات را تلاوت فرمودند: «اينما تکنوا يدرککم الموت و لو کنتم في بروج مشيدة». (16)
هر جا باشيد ولو در برج هاي استوار و سر به فلک کشيده. مرگ شما را فرا مي گيرد؛ و همچنين آيه «لبرز الذين کتب عليهم القتل الي مضاجعهم» (17) کساني که کشته شدند در سرنوشتشان نوشته شده بود (با پاي خويش) به قتلگاه خود رهسپار مي شدند.

در مکه نيز هنگامي که با ابن عباس به گفت وگو مشغول بودند درباره بني اميه اين آيات را تلاوت کردند: «انهم کفروا بالله و برسوله و لاياتون الصلاة الا و هم کسالي» آنان به خدا و پيامبر او کفر ورزيده و جز با حالت کسالت به نماز نپرداخته اند (19)؛ و همچنين آيه «يرائون الناس و لايذکرون الله الا قليلا» با مردم رياکاري مي کنند و خدا را جز اندکي ياد نمي کنند؛ و آيه «مدبرين بين ذلک لا الي هولاء و لاالي هولاء و من يضل الله فلن تجد له سبيلا» يعني در اين ميان (بين کفر و ايمان) سرگشته اند نه جزو آنان (مومنان) و نه جزو اينان ( نامومنان) و هر کسي که خداوند در گمراهي واگذاردش هرگز براي او بيرون شدني نخواهد يافت (20) در انتها فرمودند: «کل نفس ذائقه الموت و انما توفون اجورکم» هر جانداري چشنده طعم مرگ است و بي شک در روز قيامت پاداش هايتان را به تمامي خواهند داد (21).
در آستانه عيد قربان که امام حسين (ع) به دليل شدت فشار ها و ناامني موجود تصميم به خروج از مکه و حرکت به سوي کربلا گرفتند، نماينده يزيد که مأمور شده بود يا بيعت از امام بگيرد يا او را به شهادت برساند در راه مکه راه را بر امام و اهل بيتش بست و درگير شدند. به امام حسين (ع) گفتند: مي ترسيم شما بين مردم شکاف بيفکني! حضرت اين آيه را تلاوت فرمودند: «لي عملي و لکم عملکم انتم بريئون مما اعمل و انا بريء مما تعملون» عمل من از آن من و عمل شما از آن شماست. شما از آنچه من مي کنم بري و برکناريد و من از آنچه شما مي کنيد بيزار. (22)
در وسط راه بود که خبر خيانت مردم کوفه و شهادت پسرعم امام (مسلم بن عقيل) به ايشان رسيد. فرزدق شاعر معروف در بين راه مکه و عراق به امام چنين گفت: چگونه به طرف عراق مي روي در حالي که پسرعموي تو را کشته اند؟ امام بلافاصله پس از شنيدن خبر فرمودند: «انا لله و اناليه راجعون».
سپس به حرکت خويش ادامه دادند تا اينکه با سپاهيان حربن يزيد رياحي رو به رو شدند و مجبور به فرود آمدن در کربلا گرديدند. حر به امام گفت: چرا آمده اي؟ فرمود: نامه هاي دعوت شما مرا به اينجا آورد ولي حالا پشيمان شده ايد؛ و اين آيه را تلاوت فرمود: «فمن نکث فانما نکث علي نفسه» پس هر کس که پيمان شکند همانا به زيان خويش پيمان شکسته است. (23)
همين که فرماندار کوفه (عبيدالله بن زياد) نامه رسمي براي حر فرستاد که راه را بر حسين ببندد و او نامه را به امام عرضه داشت، امام اين آيه را تلاوت فرمودند: «و جعلناهم ائمه يدعون الي النار...» و آنان را پيشواياني خوانديم که به سوي آتش دوزخ دعوت مي کنند و روز قيامت ياري نمي يابند. (24)
در روز عاشورا نيز در بحبوحه جنگ آياتي را تلاوت فرمودند که علاوه بر رسوا کردن دشمن، به بيان اهداف و مقاصد خويش از جنگ پرداختند تا آنان که در لشکر يزيد بودند اين کلمات را شنيده باشند و خود راه خود را انتخاب کنند. «فاجعلوا امرکم و شرکائکم ثم لايکن امرکم ثم اقتضوا الي و لا تنظرون» شما با شريکاني که قائليد کارتان را هماهنگ و عزمتان را جزم کنيد، سپس در کارتان پرده پوشي نکنيد، آنگاه کار مرا يک سره نماييد و مهلتم ندهيد. (25)
در ادامه فرمودند: «انما ولي الله الذي نزل الکتاب و هو يتولي الصالحين» سرور من خداوند است که اين کتاب آسماني را فرو فرستاده و او دوستدار شايستگان است. (26)
در انتها نيز فرمودند: «اعوذ بربي و ربکم من کل متکبر لا يومن بيوم الحساب» يعني من به پروردگار خود و پروردگار شما از شر هر متکبري که به روز حساب ايمان ندارد، پناه مي برم (27) و با اين اذکار بود که به ميدان نبرد شتافت و جانانه در راه خداوند متعال به شهادت رسيد.

سوره امام حسين (ع)
 

در ميان شيعه اماميه معروف است که سوره فجر سوره امام حسين (ع) است و آن به خاطر روايتي است از امام صادق (ع) که فرمودند: سوره فجر را در هر نماز واجب و مستحب بخوانيد. «فانما سوره للحسين بن علي» که سوره حسين بن علي (ع) است (13) و ديگر اينکه صاحب نفس مطمئنه را که در آيات آخر اين سوره آمده، امام حسين (ع) معرفي کرده اند و همين امر شايد مهم ترين علت شهرت اين سوره به نام امام حسين (ع) باشد؛ چنان که در روايت ديگري از امام صادق (ع) مي خوانيم: «يا ايتهاالنفس المطمئنه» را نشنيده اي؟ منظور از اين آيه، امام حسين (ع) است. او صاحب نفس مطمئنه و راضيه و مرضيه است. ياران او نيز از دودمان رسالتند و در روز رستاخيز از خداوند راضي و خدا نيز از آنان راضي است. (14)

پي نوشت ها :
 

1- آل عمران/61.
2- احزاب/33.
3- مجمع البيان ج 8ص375 الميزان ج 16ص336.
4- نساء/59.
5- تفسيرصافي ج1 ص 366.
6- شوري/23.
7- اسراء/33.
8- مفاتيح/148.
9- تفسيرنورالثقلين ج4 ص 182.
10- الرحمن/19 تا 22.
11- تفسيرقمي ج2 ص 322.
12- البرهان ج5 ص 266.
13- تفسيرنور الثقلين ج5 ص 571.
14- بحارالانوار ج36 ص 131.
15- قصص/21.